"Regionalne agencje energetyczne łączcie się", czyli niedoceniona składowa lokalna krajowego bezpieczeństwa energetycznego

Debata o sposobie poprawy bezpieczeństwa energetycznego trwa ale odbywa się prawie wyłącznie pod nośnym i tradycyjnym wręcz hasłem „nie dać się ruskim”, w kontekście geopolitycznym i wręcz z wykorzystaniem języka wojeny. Jest to zapewne istotna płaszczyzna do analizy problemu, ale czy jedyna? Chciałbym, kontynuując niedokończoną mysl z poprzedniego wpisu, postawić tezę, że w podejsciu do bezpieczeństwa energetycznego w Polsce brakuje składnika regionalnego, oddolnego i że w przeciwieństwie do bezpieczeństwa militarnego, powinno ono być bardziej sumą bezpieczeństw regionalnych niż podziałem bezpieczeństwa krajowego na regiony i gminy. Zacząć wypada od definicji.

Wg Wikipedii, bezpieczeństwo energetyczne to "stan braku zagrożenia przerwaniem dostaw paliw i energii. Stan ten zapewnia dywersyfikacja dostaw importowanych paliw oraz zwiększanie wydobycia ze złóż krajowych - ropy naftowej i gazu ziemnego, co pozwala na nieprzerwaną pracę systemu energetycznego kraju w sytuacji przerwania dostaw z jednego źródła”.
W definicji nacisk położony jest na „paliwa” (kopalne) i nie wydaje mi się, aby byłaby definicja nowoczesna skoro nie ma w niej słowa o OZE i efektywności energetycznej czy np. inteligentnych sieciach oraz odniesienie jedynie do roli państwa.

Także od strony prawnej do końca nie wiadomo, czym jest bezpieczeństwo energetyczne. W art. 3 pkt. 16 ustawy Prawo energetyczne z pojęcie bezpieczeństwa energetycznego zdefiniowano jako "stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska". Definicja, przeniesiona w znacznej mierze z dokumentów UE, jest szeroka i mało konkretna, ale widać że chodzi tu tylko o pewność dostaw, ale fizyczną dostępność źródeł energii, z uwzględnieniem ceny surowców i energii w "gospodarce". Daje ona możliwoci szerszego spojrzenia na probmem, ale w praktyce, w tym w polityce definicja ta stosowana jest niestety bardzo wąsko i tradycyjnie, i też trudno doszukać się w tym kontekście roli OZE, efektywności energetycznej czy doniosłosci decentralizacji.

Już przy analizie expose Premiera Tuska zżymałem się że OZE nie zostały dostrzeżone z p. widzenie bezpieczeństwa energetycznego (kontynuacja polityk poprzedniego rządu) i w trakcie realizacji polityki rządu Tuska nic tu się nie zmieniło. W tej chwili decentralizujące i innowacyjne patrzenie na bezpieczeństwo energetyczne staje się niestety coraz rzadsze. Jedynym z poważniejszych autorytetów który konsekwentnie rozwija koncepcje lokalnego bezpieczeństwa energetycznego (n.b. głównie gazowego) w oparciu o OZE jest prof. Jan Popczyk, ale w dalszym ciagu brakuje w tym zakresie w Polsce i rozwiniętej teorii i sprawdzonej praktyki i klimatu do odejscia od utartego - wręcz leniowskiego- schematu.

Nie wiem skąd to się bierze i dlaczego ze zrozumieniem pojęcia bezpieczeństwa energetycznego idziemy w inną stronę niż np. Ameryka. Nasze "wojenne" myslenie jest tylko taktyczne i mniej przypomina obecne strategiczne podejście Obamy, a bardziej przebrzmiałą politykę ery J.W.Busha, w czasie której bezpieczeństwo energetyczne, przynajmniej USA, uległo znacznemu pogorszeniu (więcej na ten temat było na odnawialnym)

Ale nie zawsze tak było. W informacji „o stanie bezpieczeństwa energetycznego państwa i działaniach podejmowanych przez rząd w tym zakresie” , przygotowanego dla Rady Ministrów w 2001 roku (znam myslenie z tego okresu, bo wtedy właśnie trwała batalia o przyjęcie strategii rozwoju energetyki odnawialnej), pojawiły się m.in. takie wątki: „w przyszłości należy założyć coraz większe znaczenie lokalnego bezpieczeństwa energetycznego, jako efekt konsekwentnie wdrażanej reformy administracyjnej kraju, polegającej m.in. na delegowaniu szeregu uprawnień administracji centralnej na szczebel województw, powiatów i gmin. (...)Można przewidywać, że bezpieczeństwo energetyczne będzie ewoluowało w kierunku funkcjonowania na trzech poziomach:
1. lokalnym (gmina lub kilka gmin), którego najistotniejszym elementem jest niezawodność i ciągłość dostaw energii cieplnej,
2. regionalnym (np. teren województwa), którego najistotniejszy element to zdolność i gotowość do świadczenia usług przesyłania energii dla gmin (grup gmin) oraz wymiany energii pomiędzy regionami,
3. krajowym (…)
W przypadku realizacji takiego scenariusza odpowiedzialność za poziom bezpieczeństwa energetycznego rozłoży się następująco:
administracja rządowa - tworzenie warunków do nieskrępowanego rozwoju infrastrukturalnych połączeń międzynarodowych, międzyregionalnych i wewnątrz regionalnych, umożliwiających niezawodne i nieograniczone świadczenie usług tranzytu, przesyłu i regionalnej dystrybucji energii,
administracja samorządowa - rozwój lokalnych potencjałów wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej, w tym odnawialnej, świadczenie lokalnych usług dystrybucyjnych oraz zapewnienie zaopatrzenia odbiorców w energię elektryczną i ciepło."

Szkoda zatem, że obecnie dyskutujemy tylko z „wyjątkowo wąskiej” perspektywy rządowej o „ruskim kurku gazowym”, a zbyt mało o sposobach lokalnego i regionalnego poprawiania bezpieczeństwa energetycznego, na co mamy bezpośredni wpływ. Prawda jest taka, że samorządy terytorialne i politycy wybierani wszak lokalnie, czują ten problem i widzą tu możliwości, ale słaba jest teoria i praktyka w zakresie połączenia tych dwu perspektyw patrzenia na problem w jeden system oraz słabe zaplecze polityczne, eksperckie i biznesowe promocji takiego podejścia.

Chyba najbardziej znana reakcja samorządów na tego rodzaju problemy pojawiła się wiosną 2008 z czasów wspomnianego w poprzednim wpisie blackout-u szczecińskiego w postaci stanowiska Konwentu Marszałków Województw RP w sprawie zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez rozwój energetyki odnawialnej oraz sieci elektroenergetycznych. Szkoda, że niewiele po tym się stało, ale wiem jak w ukladzie kompetencyjnym trudno jest województwom w tym zakresie uzyskać szybkie efekty.

Zastanawiając się kto mógłbym rozwinąć i wdrażać koncepcję oddolnego budowania bezpieczeństwa energetycznego poprzez rozwój OZE i poprawę efektywności energetycznej, pomyślałem sobie, że mogłoby to być wspólne zadanie dla krajowych regionalnych i lokalnych agencji energetycznych, (temat wczesniej poruszany na odnawialnym). Wszak jest ich już w Polsce kilkanaście, co najmniej kilka silnie związanych z samorządem wojewódzkim działa bardzo aktywnie. Wraz ze złymi informacji o kryzysach i kurku gazowym docierają informacje, że oprócz Mazowieckiej Agencji Energetycznej, która właśnie jest tworzona ze wsparciem Komisji Europejskiej (program IEE) w Warszawie, podobne wsparcie z Komisji europejskiej na uzyskały samorządy wojewódzkie na utworzenie Warmińsko-Mazurskiej Agencji Energetycznej i Wielkopolskiej Agencji Energetycznej (może warto odnotować, że Wielkopolsce w pozyskaniu w ramach „regionalnej solidarności energetycznej” pomocy udzieliła niewiele starsza Podkarpacka Agencja Energetyczna ). Moim zdaniem tworzy się w ten sposób pewna siła i masa krytyczna, która jest w stanie wnieść wkład także w rozwój i promocje pełniejszej koncepcji bezpieczeństwa energetycznego. W programach działań agencji wspieranych finansowo przez Komisję Europejską wpisane są cele związane z poprawa lokalnego bezpieczeństwa energetycznego, a coraz lepsze regionalne strategie energetyczne i regionalne strategie OZE oraz gminne plany energetyczne, tworzone w Polsce przy współudziale agencji energetycznych zawierają coraz więcej wyraźnie artykulowanych działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa energetycznego

Wypadało by dodać: „regionalne agencje różnych regionów łączcie się” :) i, działając z poparciem swoich władz samorządowych pokażcie, że kluczem do bezpieczeństwa energetycznego Polski nie jest jedynie instrukcja obsługi kurka gazowego, znajdującego się poza naszymi granicami.