Rozmyślania przy ocenie wielkości odnawialnych zasobów energii w Polsce

Morduję się, nie po raz pierwszy zresztą, z szacowaniem wielkości odnawialnych zasobów energii i ich potencjału, i mam okazję wrócić do roboty, którą wykonałem 8 lat temu przy okazji przygotowywania Strategii rozwoju energetyki odnawialnej. Wtedy wydawało mi się, że to już będzie raz ostatni raz kiedy z poziomu kraju taki bilans zasobów jest wykonywany, a pozostało tylko doprecyzowanie ich wielkości na szczeblu lokalnym/regionalnym. Uważałem bowiem, że po wcześniejszych akademickich analizach potencjałów odnawialnych zasobów energii , należało przestać gadać o „możliwościach ich wykorzystania”, ale zwyczajnie zacząć je wykorzystywać. Myślałem też, że potencjały techniczne tych zasobów są ówcześnie na tyle dobrze określone (choćby przez analogie do skali udokumentowania zasobów paliw kopalnych) i stabilne (nie zmniejszające się przynajmniej w takim zakresie jak zasoby geologiczne paliw kopalnych), że nie będzie uzasadnienia do ich szybkiej weryfikacji. Myliłem się zarówno co do jakości oceny statystycznej jak i dynamiki zmian wielkości realnie dostępnych odnawialnych zasobów energii.

Niektóre z rozbieżności z rzeczywistością są mi sympatyczne, w takim sensie ze nawet cieszę się, że się myliłem. Cieszę się np. z tego, że potencjał biogazu rolniczego jest większy niż nawet myślałem. Już wtedy w Niemczech pojawiały się pierwsze biogazownie czysto rolnicze (w przeciwieństwie do różnych „utylizacyjnych”) na substraty w postaci kiszonek z upraw rolniczych, ale nie mogłem uwierzyć, że w sytuacji gdy jest tyle niewykorzystanych mokrych odpadów organicznych (możliwych do pozyskania po „”ujemnym” koszcie), komukolwiek na dłuższą metę i bez specjalnego wsparcia będzie się opłacało jako hodować specjalne rośliny jako substytut tego co może być dostępne za darmo. Przeceniałem wielkość podaży biomasy z lasów a nie doceniałem (z różnych powodów zresztą) możliwości rolnictwa. Największym problemem metodycznym było sprowadzenie do wspólnego mianownika oceny różnych rodzajów odnawialnych zasobów energii, a w szczególności tych odnawialnych w cyklu rocznym z tymi o charakterze długookresowym i zakumulowanych jakimi są zasoby geotermalne. Ten problem zresztą nie jest rozwiązany do dzisiaj i jest źródłem wielu kontrowersji, nieporozumień i dysproporcji w priorytetach i promocji wykorzystania poszczególnych zasobów. Największym moim przeoczeniem, było chyba jednak niedocenianie możliwych ograniczeń przestrzennych i środowiskowych. Sądziłem, że dostęp do potencjału odnawialnych zasobów energii nie jest barierą a przeszkód w wykorzystaniu tego bezkresnego oceanu energii upatrywałem tylko w kosztach technologii i ich wtedy niższych niż obecnie sprawnościach. Okazuje się że koszty technologii nie tylko że się obniżyły, ale stały się europejskie a nawet światowe i nie ma konieczności ich głębokiego badania w Polsce, ale zasoby trzeba policzyć od nowa.

Myliłem się też w ocenie możliwości wykorzystania zasobów do 2010r. Co prawda udziały energii ze źródeł odnawialnych jakie przewidywałem na 2010r. zarówno w produkcji energii pierwotnej (7,5%) jak i w produkcji energii elektrycznej (też 7,5%) oraz to, że biomasa zapewni prawie 95% ww. udziałów nie będą znacząco odbiegały od stanu jaki prawdopodobnie będzie miał miejsce za 2-3 lata, ale w innych miejscach prognozy rozbieżności ze stanem faktycznym będą znaczące. Nie chciało mi się wierzyć, że komukolwiek przyjdzie do głowy współspalać biomasę z węglem w elektrowniach i wykorzystywać jedynie 30% (lub mniej) jej wartości energetycznej. Nie sądziłem, że z jeszcze niższą efektywnością biomasa (rzepak) w znacznie większym zakresie będzie wykorzystywana do produkcji biodiesla i że to wpłynie na osłabienie wykorzystania dużo większego potencjału surowcowego i gospodarczego bioetanolu.

Z dużo większą zatem ostrożnością muszę teraz podchodzić do oceny zasobów i zakresu ich wykorzystania w drugiej dekadzie XXI wieku. Wiem, że część z moich ówczesnych niedopatrzeń wynikła z mało zoptymalizowanego systemu pomocy publicznej i instrumentów wsparcia, które wypaczyły racjonalne proporcje. Sądzę że system ten się zmieni, a w raz z wykorzystaniem tych najprostszych rezerw odnawialnych zasobów energii zwycięzcami przyszłej dekady stanie się właśnie biogaz rolniczy i rolniczo-utylizacyjny (wykorzystany do produkcji energii elektrycznej ciepła i jako paliwo w transporcie) oraz energia słoneczna termiczna. Czyli ostatni będą pierwszymi? Z przyczyn środowiskowych i efektywnościowych „nie lubię” biodiesla. Zaczynam jednak też wątpić w teoretycznie znacznie efektywniejsze biopaliwa drugiej generacji. Sporo dała mi do myślenia krótka synteza wstępnych wyników oceny LCA (w całym cyklu życia) biopaliw drugiej, uzyskana od Pani Ewy Gańko – osoby biorącej bezpośredni udział w ww. badaniach ramach projektu UE RENEW. Okazuje się że znane mi osobiście z początkowego etapu projektu entuzjastyczne tezy dotyczące rzekomo znikomego wpływu biopaliw drugiej generacji na środowisko niekoniecznie znajdują potwierdzenie i konieczna jest kolejna korekta moich wcześniejszych przemyśleń. Będzie to zapewne ostatnia dekada boomu na energetykę wiatrową, kiedy niezwykle rozwinięta technologia będzie się starała skompensować coraz trudniejszy w sensie przestrzennym dostęp do zasobów energii wiatru.

Czy jednak ktoś kto tak często się myli jak ja może prognozować? Może czasami warto się mylić? W jednym z poprzednich postów pisałem, że dotacja NFOSiGW na wiercenia geotermalne w Wyższej Szkole Medialnej w Toruniu stanie się nie odblokowaniem finansowania, ale antypromocją geotermii. Nie dalej jak dzisiaj usłyszałem dowcip: „obecny premier pyta poprzednią wicepremier dlaczego zostawiła tak dużą dziurę budżetową; wicepremier odpowiada: to nie dziura, to odwierty geotermalne”. Miałem rację? Pewnie tak, ale jakoś tak całkiem wesoło z tego powodu mi nie jest. Pamiętam też jak poprzedni premier mówił o poprzednim prezesie banku centralnego, że „to osoba która zawsze się myliła”. Ale ja przynajmniej bardziej wierzyłem temu co się mylił i robił swoje niż temu nieomylnemu, który przez okres mojej poprzedniej nieprecyzyjnej prognozy niewiele robił tylko krytykował. Analogicznie w biznesie; jest taka niepisana (choć nie zawsze stosowana w praktyce) zasada, że warto przyjmować do pracy managerów którzy popełnili poważne błędy w innej firmie, nawet doprowadzili ją do bankructwa, bo będą ostrożniejsi i wzbogaceni już praktyczną nauką w tej nowej.

A może jakaś rozmowa czy szansa na szerszą wymianę poglądów ze specjalistami, których te wieczorne dywagacje zainteresują zmniejszy nie tylko mój ból głowy, ale i pozwoli na wypracowanie lepiej wyważonego poglądu na kwestie ocen zasobów i realnych możliwości ich wykorzystania do 2020r? Zapraszam zatem i do narażenia się na krytykę i nie bania się popełnienia błędów, przynajmniej na etapie teoretycznej analizy.