Stopa dyskonta, czyli ile są warte i ile kosztują etyczne argumenty walce z globalnym ociepleniem i w służbie OZE

Na “odnawialnym” odbyła się już dyskusja nt. reakcji Polaków , a w szczególności energetyków, na globalne ocieplenie (może lepiej na informacje na ten temat) oraz na instrumenty ochrony klimatu, w szczególności te wprowadzane przez UE (wpis – CO2 na Wielki Tydzień). Polska perspektywa w tym względzie jest trochę szczególną (nie tylko ze względu na rolę węgla w gospodarce, ale też na fakt, że efekty globalnego ocieplenia jak na razie nie są dla nas dokuczliwe) i zdecydowanie większa rolę w postawach wobec problemu odgrywają u nas bieżące koszty ochrony klimatu niż kwestie odpowiedzialności za dalekich sąsiadów czy tych jeszcze „nienarodzonych”. Generalnie, jako społeczeństwo „na dorobku” niechętnie przyjmujmy argumenty na rzecz ochrony środowiska, w szczególności biznes widzi w tym tylko koszt. Zresztą jest to biznes uczący się dopiero niecałe 20 lat, który szybko przerobił raczej starsze lektury obowiązkowe z zakresu wolnego rynku i makroekonomii, a w pędzie nie ma czasu na takie jak choćby „Strategia błękitnego oceanu” czy studia podyplomowe z zakresu np. tzw. odpowiedzialnego biznesu. Niechętnie mieszamy sprawy etyki i moralności z biznesem, widząc w takich koncepcjach (uważanych zresztą za utopijne) ten sam rodzaj niepotrzebnego kosztu jak ten generowany przez ustawodawstwo UE na rzecz ochrony klimatu i źródło utraty konkurencyjności. Nawet jak osobiście się z problemem identyfikujemy, to w biznesie uważamy (wobec podejrzliwości i braku zaufania do innych), że tylko naiwni grają na rynku w królewskie szachy, jak konkurent najprawdopodobniej gra w podwórkowego „dupniaka”.

Jesteśmy tu częściowo podobni do pragmatycznych Amerykanów, i dlatego (pamiętając też jak trudno było formułować problemy w ww. dyskusji blogowej nt. CO2),chętnie przejrzałem artykuł zawodowca, etyka – Johna Brooma: „The ethics of climate change” w najnowszym numerze Scientific American. Artykuł może być przykry w czytaniu np. dla biznesu, a nawet wydawać się nazbyt moralizatorski, ale pisany jest uczciwie (autor otwarcie przyznaje się do własnego punkt widzenia) i ciekawie. Tekst mi się podoba głównie poprzez wprowadzony adekwatny i spójny system pojęć na styku ekonomii i etyki, moim zdaniem właściwych w odniesieniu do problemów związanych z podejściem do globalnego ocieplenia. Nie mam czasu niestety aby streszczać, ale rzecz jest o tym czy i jak równoważyć obecne koszty (wyrzeczenia) dobrostanem ludzkości w przyszłości, i stoi za tym teza że ekonomiści nie mogą usnąć problemów etycznych w formułowaniu swoich koncepcji i rekomendacji dla rządów i biznesu. Zasadniczym znanym w ekonomi pojęcia jakimi posługuje się Broom do potwierdzenia ww. tezy to stopa dyskonta przyjmowana do oceny wartości danego „dobra” w przyszłości, np. w perspektywie 100 lat. Tym prostym pojęciem starał się wyjaśnić, dlaczego Nicholas Stern w swoim słynnym raporcie „Stern review on the economics of climate change”, przyjmując na podstawie przesłanek, nie tylko natury ekonomicznej, ale i częściowo etycznej, niską stopę dyskontową – 1,4%, doszedł do wniosku że w sensie ekonomicznym bardzo nam się opłaca inwestować w ochronę klimatu, a inny ekonomista – William Northaus, przyjmując stopę dyskonta 6% (nie wchodząc w kwestie etyczne i zdecydowanie bardziej ceniąc sobie korzysci natychmiastowe) doszedl do diamteralnie odmiennych konkluzji. Rozwinął też, jako uzupelniajce do dwu ww. przypadków, koncepcje społecznego postrzegania wartości: priorytarianizmu (chyba właściwa dla ducha amerykańskiego spoleczeństwa) i utylitarianizmu (może trochę bardziej bliższą Ghandiemu :) właśnie w odniesieniu do zmian klimatycznych, ale tego tu już nie będę streszczał. Zachęcam tylko do samodzielnej lektury.

Zgadzam się z wymową artykułu i zaprezentowanym sposobem podejścia. Kwestia stopy dyskonta jest ważnym czynnikiem w podejmowaniu inwestycji w energetyce odnawialnej. Jestem przekonany że rodziny inwestując w OZE i efektywność energetyczną w swoich domach są w stanie zaakceptować niższą stopę dyskonta niż obecny przemysł. Podobnie jest z sektorem publicznym, nie wspominając np. o kościołach czy różnych ruchach które wprost wbudowują czynniki etyczne w swoje decyzje inwestycyjne. Zresztą, także na „ odnawialnym” kilkukrotnie w dyskusjach na te tematy przytaczane były dość jednoznaczne argumenty kościoła na rzecz ochrony klimatu.
W czasie ostatniej debaty z Sejmie nt. pakietu „3 x 20%” (którą streściłem w jednym z poprzednich wpisów) była też cicho podniesiona kwestia „przyszłych pokoleń”, ale w zasadzie w dyskusji nikt etycznej strony podejścia do „techniczno-ekonomicznego” w odbiorze problemu szerzej nie podjął. Byly bowiem tylko dwa takie, bezporednie, ale doć specyficzne odnisienia.
Poza próbą mniej eleganckiej dyskredytacji „religijnego podejścia” do problemu, czy innymi słowy uwzględniania zbyt niskiej stopy dyskonta lub zbyt odległego horyzontu czasowego, spotkałem się też tam, z niezwykle błyskotliwym zepchnięciem z pola widzenia zgłaszanych wątpliwości związanych z ew. rosnącym prawdopodobieństwem wycieku CO2 z tawern CCS za kilkaset lat. W odpowiedzi padło pytanie retorycznie zresztą zadane przez jednego z ekspertów sejmowych; „Czy możemy mieć my, tu i teraz pretensje do Mieszka I, że parę spraw poprowadził tak, że skutki możemy odczuwać do dziś?”
Choć nie wiem jaką stopę dyskonta przyjmował Mieszko w swoich działaniach, to w tej konkretnej sprawie wątpliwości etycznych rzeczywiście nie mam :), ale co do CCS, to jednak jeszcze trochę poczekam na mocniejsze, tu niekoniecznie natury etycznej :), argumenty...