Ustalenia zakończonego szczytu klimatyczno-energetycznego UE
w niczym nie zaskakują. Potwierdzają tylko to co 9 miesięcy temu zaproponowała
Komisja Europejska, co w Europie jest wiadome od dawna. UE potwierdziła tylko kierunek w jakim
konsekwentnie podąża i z którego nie
zrezygnuje. Przyjęcie nowych unijnych celów klimatyczno-energetycznych podważa
dalsze prowadzenie w Polsce polityki energetycznej w sposób tymczasowy (wręcz tak jakby świat zachodni miałby się skończyć w 2020 roku, ew. w 2030) oraz w sposób zbyt wąski
(skupiając się na spełnieniu z opóźnieniem – z
derogacjami - celu w zakresie redukcji
emisji CO2 w sektorze przemysłu, bagatelizując jednocześnie cele cząstkowe w zakresie OZE i efektywności
energetycznej). Odbyta w ostatnich
miesiącach Polsce ułomna debata i
trwający jeszcze teatr polityczny wcale nie przybliżają nas niestety do
realizacji celów jakie przyjęła UE i nie wskazują na realne kierunki ich
realizacji. Jakość debaty zniechęca. Chyba najlepszą formę literacką (pastisz, parodia, groteska) do skomentowania oparów absurdu w jakich dyskutujemy wybrał red. Jacek Żakowski w Gazecie Wyborczej (polecam przeczytać całość), konkludując świat swoistej groteski jednak niezwykle realistycznie: polskie rządy ... tym się różnią od
europejskiej normy, że więcej energii poświęcają na hamowanie zmian niż
na ich popychanie. Nie mając oczywiście takiej lekkości pióra nie mogę nic więcej dodać jeśli chodzi o diagnozę, sposób ujęcia i konkluzję. Ale warto zastanowić się nad tym co się faktycznie stało na szczycie w Brukseli
i gdzie się znaleźliśmy skupiając swoje wysiłki ponownie (tak jak 7 lat temu, za czasów
przyjmowania pierwszego pakietu klimatycznego) na niezwykle celnie skwitowanym przez red. Żakowskiego blokowaniu, kiwaniu i
negocjowaniu, a nie na myśleniu o istocie problemu, który nabrzmiewa...
W styczniu br. Komisja Europejska przedstawiła projekt
nowego (drugiego) pakietu klimatycznego energetycznego na lata 2020-2030 (A policy framework for climate and energy in
the period from 2020 to 2030 - FREAMEWORK’2030).
Dokument proponował w zasadzie te cele w zakresie redukcji emisji CO2 w
stosunku do 2005 roku (ETS -43%, non ETS -30%), te same udziału energii z OZE
(wzrost udziały z 13% w 2012 do 27% w 2030 roku) oraz podobny spadek
zapotrzebowania na energie o minimum 25%, które ostatecznie zostały przyjęte na
październikowym szczycie UE. Tylko ostatni cel dot. efektywności, przez kilka
miesięcy fluktuował w kolejnych propozycjach unijnej prezydencji, najpierw wzrósł do 30%, aby
zostać ostatecznie ustalonym na 27%, ale z szansą ma podniesienie.
Propozycja
Komisji w momencie ogłoszenia drastycznie odbiegała od ciągle obowiązującej
krajowej polityki energetycznej do 2030 roku (PEP’2030). W sierpniu br.
Ministerstwo Gospodarki przedstawiło do konsultacji projekt polityki
energetycznej Polski do 2050 (PEP’2050).
Cele klimatyczno-energetyczne w nowej PEP’2050 w okresie do 2030 roku pozostały
zbliżone do PEP’2030 i zupełnie nie odnosiły się do wcześniej przyjętych dokumentów UE w tym zakresie, ani nawet do
sposobu ich ujęcia – choćby w celach porównawczych - przedstawionego w FREAMEWORK’2030.
Projekt PEP’2050 (tym bardziej PEP’2030) jest w tym sensie mało czytelny i przez
to praktycznie nieprzydatny do prowadzenia poważnej, szerszej dyskusji krajowej
o celach klimatyczno-energetycznych i możliwych sposobach ich realizacji. Okazał
się też być całkowicie nieprzydatny do
rozmów na argumenty na ostatnim szczycie
UE.
Rząd w
argumentacji na Radzie UE i w komunikacji w kraju (zagrożenie wzrostu cen
energii elektrycznej, miliardowe koszty dla konsumenta energii, podatnika i
gospodarki) i zagranicą
posługiwał się jednostronnie przedstawiającym problem opracowaniem,
przygotowanym przez koncerny energetyczne (niechętne jakimkolwiek zmianom i pragnącym
zachować status quo i pozostać w
swoich przestarzałych modeli
biznesowych) zgromadzone w PKEE.
Opracowanie funkcjonuje do tej pory pod nazwą
Raport’2030. Jest to niestety odgrzany kartofel (z czasów pierwszego pakietu klimatycznego), ale opracowanie odpowiada na propozycję
Komisji FREAMEWORK’2030 i z tego punktu
widzenia - jako materiał lobbystyczny - został przygotowany lepiej niż projekt
PEP’2050, który jak się wydaje tez po części miał służyć jako podpórka bieżącej
polityce. Ale ten doraźnie całkiem dobry materiał propagandowy firmowany przez
PKEE, nie przetrwa po szczycie UE w
konfrontacji z faktami, gdyż jest w swoim podejściu:
- zbyt wąski (dotyczy tylko energii elektrycznej i wybranych podsektorów ciepła systemowego) w stosunku do szerokiego podejścia KE/UE do celów klimatyczno-energetycznych,
- zawiera kontrowersyjne założenia dotyczące tzw. linii bazowej wszelkich emisji (skrajnie niskie, ignorujące konieczności ich cywilizacyjnego zmniejszenia np. w obszarze niskiej emisji także bez wymogów UE)
- wątpliwy jeśli chodzi o ocenę potrzeb energetycznych (skrajnie wysokich, a to pociąga za sobą koszty)
- uwzględniający skrajnie wysokie koszty uprawnień do emisji CO2 (także w systemie non-ETS)
- ignorujący rosnące z roku na rok koszty energetyki węglowej (bez koszów CO2) oraz szybki spadek kosztów OZE
- nie uwzględniający wielu innych czynników: zmieniających się szybko na niekorzyść Polski relacji pomiędzy celami energii w UE i w Polsce, skutków rekomendacji dla sektora energetycznego (przy wątpliwych założeniach) po stronie bilansu handlowego, pozycji Polski w innowacjach i obszarze zaawansowanych technologii, kosztów zewnętrznych i korzyści zewnętrznych, kosztów politycznych bycia na arenie międzynarodowej „czarnym Piotrusiem” i oczekiwań/potrzeb obywateli życia w czystym środowisku (tak samo jak w krajach UE), czy cieszenia się obywateli jakością życia (zdrowiem i długowiecznością - tak jak np. w Danii), itp.
Najpoważniejszym problem jest jednak to, że ten raport ( inne szczątkowe analizy robione na okoliczność negocjacji z UE) nie zawiera przejrzystych założeń do
poddania go krytyce, nie był przedmiotem zorganizowanej i krytycznej debaty (w ten
zorganizowany sposób konsultuje się dokumenty rządowe) i nie wskazuje co Polska ma zrobić aby sensownie politykę klimatyczną wdrażać i czynić energetykę czystą i trwale konkurencyjną.
Założenia czy retoryka Raportu’2030 i mogłyby być nawet
przydatnymi na użytek wewnętrznej walki
politycznej - pod złudnym i
wypaczonym hasłem „patriotyzmu
gospodarczego” (co dobre dla państwowych koncernów jest dobre dla kraju i obywateli) i nawet na
użytek negocjacji unijnych (o ile rząd zdecydował się na pokazanie własnej bezradności
gospodarczej i politycznej), ale teraz staje
się bezużytecznym. Dotyczy to z pewnością polityki wewnętrznej (opozycja
zaczęła przeliczać wirtualne koszty na setki tysięcy mercedesów jakie nie będą
kupione w efekcie ustaleń na szczycie). Prowadzona polityka informacyjna i mało
konstruktywne powtarzanie przez rząd i opozycje tez o szkodliwości unijnej
polityki klimatycznej, prowadzi do politycznej alienacji polski i utrudnia
prowadzenie jakichkolwiek konstruktywnych działań. Jeszcze w 2008 roku (negocjacje
pierwszego pakietu klimatycznego UE) 89% z nas uważało, że podejmowanie
działania na rzecz ochrony klimatu są potrzebne i nie jest w swoich skutkach
zbyt kosztowane. Z takim poparciem możliwe było
podjęcie trudu modernizowania energetyki. Ale całkowite przemilczanie pytania dlaczego trzeba chronić klimat i powtarzanie jak mantry pro-emisyjnych tez
Raportu’2030 czy odwoływanie się do historycznych trendów w PEP’2030 jest samosprawdzająca się tragiczną
przepowiednią prowadzącą do stagnacji, niszczącą kapitał społeczny na rzecz reform i rolującą jeszcze większe problemy na kolejne rządy. Dalsze opieranie się na tych scenariuszach będzie miało też coraz
gorsze skutki także w polityce zewnętrznej. Po szczycie UE powstała nowa sytuacja, a jego ustalenia także w świetle
Raportu’2030 mogą wskazywać, że Polska przegrała ekonomicznie do 2030, a po
2030 jest gospodarczym bankrutem.
Zmianie musi ulec zatem zarówno polityka energetyczna (w tym
sposób jej tworzenia), jak i poziom krajowej dyskusji publicznej wokół spraw
energii i klimatu oraz kierunek myślenia. Trzeba wyjść z pozycji oblężonej twierdzy. W efekcie
wynegocjowanych na szczycie ustępstw (40% darmowych uprawni do emisji CO2
- derogacji), przy jednoczesnej
realizacji scenariusza z Raportu’2030 i
scenariusza z PEP’2050 sprzed szczytu, Polska
straci w sensie bycia atrakcyjnym
obszarem cennych, zagranicznych
inwestycji gospodarczych, poza inwestycjami krótkookresowymi w handel. Ceny
energii w Polsce w sposób naturalny będą rosły bardziej niż w innych krajach. W
efekcie wytargowanych derogacji w ETS nie będzie impulsu do inwestycji w
technologie droższe inwestycyjnie, ale długookresowo tańsze eksploatacyjnie. Średniookresowo
Polska zacznie za to zyskiwać jako atrakcyjny obszar sprzedaży tańszej energii
elektrycznej z OZE pochodzącą z inwestującej w zieloną energii w UE oraz – w
efekcie początkowo (derogacje) wyższych kosztów inwestycji w efektywność
energetyczną - jako ciągle atrakcyjny
odbiorca gazu rosyjskiego. Do tego doliczyć
trzeba by dodatkowe koszty dla polskiego
podatnika wynikające z niespełnienia celów na 2030 rok, które podreperują niedopinający
się budżet UE i budżety bardziej zielonych krajów członkowskich UE. Stanie się to już częściowo w 2021 roku, jest bowiem
już teraz wysoce prawdopodobne, że realizując ciągle PEP’2030 nie spełnimy celu
na OZE i do kosztów wliczyć trzeba będzie także kary dla UE i/lub konieczność
dokonania transferów statystycznych. Ale realizacja scenariusza wg Raportu’2030
i projektu PEP2050 prowadziłaby wprost do trudnych do wyobrażenia sobie kosztów
transferów uprawnień do CO2 i energii z OZE w 2030 roku. Do tego bowiem prowadzić będzie
uparta realizacja np. scenariusza opartego na filozofii „nic nie robienia, bo nic nie kosztuje” i skupienia się
tylko na negocjacjach i przepychankach z UE.
Po derogacjach z pierwszego pakietu klimatycznego z 2007
roku i skłaniana się ku filozofii „ nic nie robienia” lub robienia ale wolniej,
nasze zapóźnienia nie tyle że się nie zmniejszają, ale wzrosną także w zakresie OZE (niekorzystna struktura wytwarzania nie prowadząca do
spadku kosztów i zmarnowane środki na współspalanie , które nie da efektów po
2020) jak i efektywności energetycznej, a zapas redukcji emisji z okresy
transformacji gospodarczej topnieje w oczach. Problemem nie jest nawet
ambicja/wysokość celów klimatyczno-energetycznych UE na 2030, ale to, że na
nasze życzenie zapóźnienie technologiczne stosunku do UE od 2008 roku rośnie.
Konieczność zmiany podejścia do polityki UE w tym zakresie i krajowej polityki
energetycznej można pokazać zestawiając scenariusz obecnej polityki
energetycznej (PEP’2030) z właśnie przyjętymi na szczycie
energetyczno-klimatycznym celami UE na 2030 rok (całkowita redukcja emisji CO2
o 40% w stosunku do 1990 roku i o 43% dla ETS i 30% dla non-ETS).
Tabela poniżej bazująca na PEP2030 (PEP’2050 opiera się na
podobnym scenariuszu) pokazuje, że Polska
w ogóle nie zamierzała redukować emisji CO2
do 2030 roku stosunku do 2005 roku (i po 2005 roku zaplanowano niewiele działań w tym kierunku).
jednostka
|
1990
|
2005
|
2015
|
2020
|
2030
|
||
emisja CO2
|
mln ton
|
381,5
|
285,4
|
301,1
|
296,1
|
283,7
|
|
% emisji w 1990
roku
|
%
|
100%
|
75%
|
79%
|
78%
|
74%
|
|
redukcja emisji w por. do 1990
|
%
|
0%
|
25%
|
21%
|
22%
|
26%
|
|
% emisji w por. do 2005
|
%
|
134%
|
100%
|
106%
|
104%
|
99%
|
|
redukcja emisji w por. do
2005
|
%
|
34%
|
0%
|
6%
|
4%
|
-1%
|
W efekcie pójścia Polski w innym kierunku mniej
strategicznym niż UE (sektor OZE), zatrzymania trendu spadkowego (emisje) lub
kontynuacji niegórzystych trendów (wzrost zużycia energii) obecna sytuacja staje się rzeczywiście coraz
bardziej dramatyczna. Poniżej w tabeli przedstawiony jest scenariusz redukcji
emisji wg Instytutu Energetyki Odnawianej (IEO) – praca pt. „Scenariusz
długookresowego zaopatrzenia Polski w czyste nośniki energii” (znana jako
„Energy [R]evolution” – Scenariusz-ER),
wyd. Greenpeace, 2013r.
jednostka
|
1990
|
2005
|
2015
|
2020
|
2030
|
||||||||
emisja CO2
|
mln ton
|
381,5
|
285,4
|
264,0
|
244,4
|
200,8
|
|||||||
% emisji w 1990 roku
|
%
|
100%
|
75%
|
69%
|
64%
|
53%
|
|||||||
redukcja emisji w stos
do 1990
|
%
|
0%
|
25%
|
31%
|
36%
|
47%
|
|||||||
% emisji w stos do 2005
|
%
|
134%
|
100%
|
93%
|
86%
|
70%
|
|||||||
redukcja emisji w stos
do 2005
|
%
|
-34%
|
0%
|
-7%
|
-14%
|
-30%
|
|||||||
Jest to wynik modelowania proaktywnego zielonego scenariusza
do 2030 (faktycznie 2050), który jednak musiał uwzględniać realizacje przez
Polskę zachowawczego scenariusza w latach 2006-2014. Efekt jest taki, że
obecnie nawet przy aktywnym podejściu, Polska rzeczywiście nie poradzi sobie w
pełni z wynegocjowanymi właśnie celami
na 2030 rok. Co prawda w stosunku do 1990 roku osiągamy cel przyjęty na
szczycie UE 40% redukcji emisji, ale nie dajemy sobie rady z wymaganą redukcją
emisji w stosunku do 2005 roku. Ogólna
redukcja powinna wynosić ok. 35% (razem ETS i no- ETS) a zielonym scenariuszu wynosi tylko 30%.
Są też problemy z realizacją udziałów OZE na 2030 rok. PEP2030
przewiduje 15,2% energii z OZE w 2030, scenariusz-ER
przewiduje że OZE powinny mieć 28,4% udział w zużyciu energii finalnej w 2030
roku, czyli więcej niż już od kilku dni obowiązujący ogólny dla UE cel 27
procentowy. Jeżeli Polska chciałaby
zejść z emisjami CO2 (przy także aktywnej polityce w zakresie efektywności
energetycznej) o 40% w por. do 1990, udział OZE powinien wynosić 24%. Do
spełnienia w 2030 roku redukcji emisji w
sektorach ETS i non-ETS w stosunku do 2005 roku, nawet progresywny scenariusz-ER
może okazać się niewystarczający, w szczególności w obszarze non-ETS.
W obecnej zatem sytuacji w pracach nad PEP’2050 powinien być
uwzględniony nie tyle nieaktualne już "scenariusze
negocjacyjne" (na bazie Raportu’2030, projektu
PEP’2050), ale scenariusze uwzględniające fakt, że Polska jest członkiem UE
i że nie tylko UE ale cały świat radykalnie inwestuje w OZE i tworzy warunki rynkowe (zapowiedź wzrostu cen
energii) do efektywności energetycznej. W ramach szerszej refleksji i odchodzenia od „strategii
blokowania” jako w praktyce nieskutecznie, nie można pomijać takich scenariuszy
jak wspomniany wyżej scenariusz-ER. Nawet
jak wydawać się może trudnym, to nie jest abstrakcyjnym, jest osadzony w realiach polityki UE i już w 2030 niesie wyraźny spadek kosztów. Po ustaleniach szczytu UE, trzeba też pilnie tworzyć i wpisać do nowej wersji PEP’2050 podscenariusz
konkretnie odniesiony do sektora non-ETS
oparty na OZE scenariusz mikrogeneracji (energetyki obywatelskiej), zarówno w
obszarze energii elektrycznej jak i ciepła rozproszonego i chłodu.
Dalsza realizacja obecnej, antyunijnej polityki energetycznej wsparta derogacjami dla
sektora ETS wywalczonymi właśnie w Brukseli nie pomoże nam w rozwiązaniu
problemu realizacji celów UE na 2030 roku. Derogacje będą wygasać do zera w
2030 roku, a w ich efekcie w Polsce jeszcze trudniejsze będą inwestowanie w
tańsze eksploatacyjnie źródła energii i w efektywność energetyczną. A to prowadzić będzie do
całkowitej utraty konkurencyjności ekonomicznej polskiej energetyki w Europie i gospodarki.
Jeżeli tak miałoby się stać i poszlibyśmy swoją obecną drogą, to w zasadzie jedynym
„pozytywnym” rozwiązaniem ekonomicznym dla Polski stałoby się wystąpienie z UE najpóźniej w 2030 roku i przyłączenie się do Unii Euroazjatyckiej, która ciągle dysponuje
olbrzymimi własnymi zasobami taniego węgla i gazu. Ale jaki
kolejny, jeszcze bardziej niedorzeczny, scenariusz
mamy na potem?
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz